سنجش تراکم استخوان(BMD) چگونه انجام می شود؟

پوکی استخوان و علل آن

پوکی استخوان یا استئوپروز طبق تعریف انجمن ملی بهداشت یک اختلال اسکلتی است که بیشتر در دوران کهنسالی بروز می‌کند و ویژگی بارز آن کاهش استحکام استخوان بوده و فرد را در معرض خطر شکستگی قرار می‌دهد.

 

این بیماری در دوران یائسگی زنان بسیار شایع است زیرا در این دوران استروژن بسیار در بدن زنان کم می‌شود. همچنین کمبود مواد معدنی مانندکلسیم، پروتئین و ویتامین دی و استعمال دخانیات مانند سیگار باعث پوکی استخوان می‌شود. در شرایط کمبود مواد معدنی در رژیم غذایی، بدن این کمبود را از بافت‌های استخوانی می‌گیرد و این کار در طول زمان باعث فقر استخوان‌ها از لحاظ مواد معدنی و در نتیجه پوکی استخوان می‌گردد. همچنین با بالا رفتن سن، تخریب بافت استخوانی بیش از ساخت آن می‌شود و با گذشت زمان و در دوران کهنسالی این عارضه بروز می‌کند. برخی از بیماری‌ها مثل پرکاری تیروئید، کم‌کاری غدد جنسی، آرتریت روماتوئید، بیماری کوشینگ و دیابت و مصرف برخی داروها مثل کورتن نیز در طول زمان باعث پوکی استخوان می‌گردند. عوامل دیگری نیز مثل کم تحرکی یا کمبود وزن بیش از ۱۰٪ نسبت به وزن دوران جوانی یا بی‌ام‌آی کمتر از ۱۹ ٬عوامل وراثتی و اعتیاد به الکل باعث پوکی استخوان میشوند.

 

علائم و عوارض پوکی استخوان

برخلاف بسیاری از بیماری‌های مزمن دیگر که علائم و نشانه‌های متعددی دارند، پوکی استخوان یک بیماری خاموش و تا زمانی که یک شکستگی ایجاد شود بدون علامت است. شکستگی‌های ناشی از پوکی استخوان، شکستگی‌هایی هستند که به طور معمول در آن موقعیت‌ها در افراد سالم شکستگی استخوان رخ نمی‌دهد و با یک فشار مختصر مانند بلند کردن یک جسم، عطسه کردن و خم شدن رخ می‌دهند.

 

تشخیص

شخیص استئوپروز معمولاً به دنبال یک شکستگی بالینی حاد یا انجام آزمایش سنجش تراکم استخوان مسجل می‌شود.

سنجش تراکم استخوان (BMD) روش متداول برای سنجش مقدار تراکم استخوان‌های بدن است. در این روش که مقدار وزن مواد معدنی استخوان رادر هر سانتی‌متر مربع اندازه می‌گیرند. کاربرد بالینی آن برای اندازه‌گیری غیر مستقیم از مقدار پوکی استخوان بیمار می‌باشد.

 

 

افراد در معرض خطر

• خانم‌ها بالای سن ۶۵ و آقایان بالای سن ۷۰
• افرادی که به هر علت داروهای کورتیکواستروئیدی مصرف می‌کنند .
• بیمارانی که داروهای پوک کننده استخوان مصرف می‌کنند.
• بیماران دچار پرکاری تیروئید.
• افراد بالای سن ۵۰ در شرایط زیر:
  • درصورتیکه شکستگی قبلی داشته‌اند.
  • بیماری آرتریت روماتوئید داشته باشند.
  • والدین آنها شکستگی مفصل ران داشته باشند.
  • افراد بسیار لاغر.

 

نحوه انجام سنجش تراکم استخوان:

در ابتدا بیمار به پشت روی تخت دستگاه دراز می کشد. سپس اسکنر دستگاه بر روی قسمتی از بدن قرار گرفته و یک منبع اشعه ایکس پرتو را به سمت استخوان هدف می تاباند. مقداری از اشعه توسط استخوان جذب و مقداری از آن عبور می کند. هرچه تراکم استخوان بیشتر باشد مقدار بیشتری از پرتو را جذب کرده و پرتو کمتری به گیرنده می رسد. پرتو دریافتی توسط گیرنده به یک کامپیوتر رفته و در آنجا مقیاس اشعه به مقیاس تراکم استخوان تبدیل می شود. این اسکن حدود 10 الی 20 دقیقه به طول می انجامد و نیاز به آمادگی خاصی ندارد.

 

چند توصیه برای جلوگیری از پوکی استخوان

• از مواد غذایی سالم که تامین کننده مواد مغذی چون پتاسیم، منیزیم، فسفر، کلسیم و ویتامین D است استفاده کنید.
• ورزش کنید. حداقل 30 دقیقه فعالیت ورزشی قوی کننده استخوان مثل پیاده روی سریع یا دویدن.
• سیگار نکشید.
• بسیاری از توصیه ها سنجش تراکم استخوان را در آغاز سن 55 سالگی توصیه می کنند ولی افرادی که دارای بیماری های خاصی هستند یا مصرف کننده داروهایی هستند که خطر شکستگی استخوان را افزایش می دهد باید در سنین پایین تر انجام دهند.
• تحت نظر پزشک از داروهای محافظت کننده استخوان استفاده کنید. خانم ها پس از سن یائسگی یا با سابقه شکستگی یا با رتبه کمتر از -2.5 در سنجش تراکم استخوان از داروهای محافظت کننده طبق دستور پزشک استفاده کنند.
• از افسردگی خود غافل نشوید.
• وزن خود را در حالت سلامت نگه دارید.
• از زمین خوردن اجتناب کنید.

منابع

1. -       «بیماری‌های دستگاه ایمنی و بافت همبند (روماتولوژی)». در مبانی طب داخلی سیسیل. ترجمهٔ محسن ارجمند، علی خلوت، توحید نجفی. ویرایش اکبر سیف. چاپ اول. تهران: ارجمند، ۱۳۸۹
2. -      گزارش 2013 آکادمی پزشکان آمریکا
3. -      "بهبود تصمیم گیری پزشکی در زنان با ریسک پوکی استخوان" ریموند – کول – 2008
4. -      " دیابت ریسک شکستگی استخوان را افزایش می دهد" ادوارد روسیک – 2011

گروه هدف: مددجویانی که نیاز به انجام سنجش تراکم استخوان دارند، کارکنان درمانی.